به گزارش الف، در دو روز گذشته سه استیضاح در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار داشت که در نهایت هر سه وزیر یعنی ربیعی، آخوندی و حجتی در وزارتخانه های خود ماندنی شدند.

اگر از این موضوع که چرا سه استیضاح همزمان و در روزهای آخر سال برگزار شد بگذریم، اما این سه  استیضاح می تواند منشا تحول مثبت در راستای شفافیت و پاسخگویی بیشتر مجلس شود که در صورت چنین اتفاقی دو کارویژه نمایندگان که که نظارت و قانونگذاری است تقویت خواهد شد و در نهایت نیز مجلسی کارآمد خواهیم داشت. علی الحساب درباره اتفاقاتی که روزهای سه شنبه و چهارشنبه و در جریان استیضاح سه وزیر رخ داد می توان به موارد و نکات زیر اشاره کرد:

*در مجلس دهم سه فراکسیون امید، مستقلین و ولایی وجود دارد که به نظر می رسد هیچ کدام اکثریت را در اختیار ندارندو فاقد توانایی برای ایفای نقش و سکانداری مجلس می باشند. شاید به همین دلیل است که به نظر می رسد مجلس تاثیرگذاری که باید داشته باشد و از آن انتظار است عملاً ندارد. از سوی دیگر متغییرهای دیگری نظیر قومیت، بخشی نگری و ... نیز در رفتار نمایندگان تاثیرگذار است و همین عوامل پیش بینی رفتار آنها را اگر نگوییم ناممکن ولی سخت می کند. این عوامل بدون شک تضعیف کننده رفتار جمعی و فراکسیونی نمایندگان نیز می باشد.

*یکی از عواملی که در طول هفته منتج به برگزاری استیضاح، تاثیرگذار بوده لابی سنگین دولتی ها برای ماندن وزرا است که تعدادی از نمایندگان به این موضوع اذعان داشتند. مثلا محمد قسیم عثمانی و پورابراهیمی که به عنوان مخالفان ربیعی صحبت کردند از او به عنوان خدای لابی‌گری یاد کردند. یا پیش از روز استیضاح، سید حسین نقوی حسینی نماینده ورامین از نشست رایزنی برخی از نمایندگان از جمله امضا کنندگان استیضاح سه وزیر با مقامات  دولتی  سخن گفته بود. او گفته بود: اینکه در آستانه استیضاح سه وزیر... برخی از نمایندگان از جمله امضا کنندگان  استیضاح را به شام ... دعوت کنند، جای سوال دارد و این موضوع به ذهن متبادر می شود که شاید بده و بستانی صورت گیرد.

به نظر می رسد لابی هایی که قبل و روز استیضاح صورت گرفت تا حدود زیادی در تعیین نتیجه استیضاح تاثیرگذار بوده است.

 *در دو مورد از این استیضاح ها ، افراد شاخص مجلس صحبت نکردند و به نظر می رسد همین عامل باعث شد آن گونه که باید و شاید استدلال و تاثیرگذاری نظر مخالفان نتواند اکثریت مجلس را قانع کند. در این بین رفتار برخی اعضای فراکسیون امید نیز در دو روز گذشته عجیب بود. چنان چه محمدعلی وکیلی در مخالفت با وزیر راه و شهرسازی ثبت نام کرده بود اما حاضر به صحبت نشد و محمود صادقی عضو دیگر فراکسیون امید نیز با اینکه دیروز نامش بارها از تریبون مجلس برای مخالفت با حجتی قرائت شد اما حاضر به ایراد نطق خود نشد. اگر چنین اقدامی را یک بازی برای حذف مخالفان وزیر ندانیم اما در نهایت این رفتار کمک به وزیر استیضاح شده و موجبات ضایع شدن حق مخالفان دیگر بوده است.

*نکته جالب این است بارها در طول هفته اخیر اعلام شد وزرای استیضاح شده همگی اصلاح طلب هستند اما حداقل نیمی از فراکسیون امید سردمدار به راه انداختن استیضاح بودند اما در میانه راه به هر دلیل مخالفت های خود را پس گرفتند. در این باره صحبت های وکیلی، عضو هیات رئیسه مجلس و اعضای اصلی فراکسیون امید نشان می دهد که در درون خود فراکسیون امید، حداقل نسبت به دو استیضاح تضاد شدید وجود داشته است. این عضو فراکسیون امید با اشاره به اینکه جمع بندی فراکسیون امید، با رای نمایندگان محقق شده است، بیان کرد: استیضاح آخوندی با 2 اختلاف رای در فراکسیون امید رای نیاورد و استیضاح ربیعی نیز با یک نفر رای نیاورد.

*موضوع دیگر که در سه استیضاح وزیر خود را نشان داد و البته فراتر از این موضوع نیز باید به آن نگاه کرد عدم شفافیت و پاسخگویی در مجلس شورای اسلامی است. در واقع منطقی این است مشخص شود چه تعداد نماینده در ماه ها و هفته های گذشته نامه استیضاح وزیر را امضا اما در ادامه امضای خود را پس گرفتند و در نهایت چه نمایندگانی با ماندن وزیر مخالفت یا موافقت کردند.

البته منطقی است درباره طرح ها و لوایحی نیز که در مجلس بررسی می شود این شفافیت وجود داشته باشد و تا زمانی که این کار صورت نگیرد نباید انتظار نظارت درست، قانونگذاری منطقی و پاسخگویی را از مجلس انتظار داشت.

در پارلمان های بسیاری از کشورها چنین سازوکارهایی وجود دارد و مشخص است نمایندگان به چه طرح ها و لوایحی رای داده اند تا پاسخگوی تصمیم و رای خود در مقابل مردم و رسانه ها باشند. در صورت وجود چنین رویه ای است که فساد کاهش می یابد  ، قانونگذاری به نحو معقول تری صورت می گیرد، شان و اقتدار پارلمان حفظ می شود و دولتی ها نیز نمی توانند در تاریکی و دور از چشم مردم و رسانه ها، رای یک نماینده را تغییر دهند.

اما متاسفانه چنین رویه هایی در مجلس شورای اسلامی وجود ندارد. همین اتفاق باعث شد که نمایندگان فراکسیون های مختلف و رسانه ها در پایان استیضاح سه وزیر از عبارات و جملاتی  مانند «ضربه مهلک به رای مردم»،« افتیضاح»« بریدن سر استیضاح»، « استیضاح کثیف»« بلایی که بر سر مجلس آمد کاری متفاوت با کار محمدعلی شاه نبود»،« کند کردن تیغ نظارتی مجلس» و ... سخن بگویند.

از این رو این انتظار از نمایندگان وجود دارد که پیش از نوشتن طرح هایی برای اعمال شفافیت برای قوای دیگر، ابتدا حسن نیت خود را نشان دهند و سازو کارهای شفاف شدن تصمیم گیری در مجلس را بوجود آورند. در صورت چنین اقدامی است که حرمت و اقتدار مجلس شورای اسلامی حفظ می شود و آن موقع نمایندگان بهتر می توانند  از اهرم های نظارتی و قانونگذاری خود استفاده کنند.